Anadolu bozkırına serilip toprak ile bir diyalog kuran renkli halı ve kilimler gibi, Temenni tepesinin altında serili bir kent kilimi
ÜRGÜP URBAN DESIGN
#architecture, #society, #publicspace, #nature, #librarydesign, #in-situ, #terraces, #circulardesign, #urbandesign, #culture, #library, #landscape, #design
Information
ÜRGÜP URBAN DESIGN
DOKUMA ZEMiNLER
İthal edilmeden önce Anadolu topraklarını süsleyen bu kilimleri bilir misiniz?
Bozkıra bir renk gelir. Desature tek renkli bir coğrafya zengin ve sessiz iç dünyaların dışa vuran el emeği olan bu kilimlerle boyanır, güzelleşir. Yaşar Kemal, Yakup Kadri, Sabahattin Ali romanlarından çok iyi bildiğimiz gibi tekil renkli bir coğrafya Anadolu. Bozkırı, dağları, kayaç yüzeyleri, dereler harici yerlerin zor yeşerdiği sert bir coğrafya. İklimi gibi insanı da sert ve ketum. Olmazları, ayıpları bir hayli fazla. Buralarda içindekiler söylenmez, icra edilen sanatının bir köşesine işlenir. Bir dantelin nakışına, bir kumaşın oyasına, bir tespihin imamesine sanatıyla anlatır. Aşkını, gazabını, dertlerini, tasalarını.
Çocuğu olmayan derdini paylaşamaz örneğin, laf olur, kilimine eli belinde işler. Evlilik yaşı gelen kız babasından çekinir saçbağı’nı danteline işler. Nazardan korkan halısına göz, dara düşen çömleğine bereket kazır. Bunca söylenmezin işlendiği bu dokumalar Anadolu bozkırına serildiğinde bir nevi dertleşme yaşanır. Beşer söyler toprak dinler. Anadolu insanının içindekiler bir araya gelir, devasa bir ses olarak toprağa serilir.
Client
Ürgüp Municipality
Location
Ürgüp, Nevşehir
Size
25.000 sqm
Awards
Purchase Award
Program
Urban Design, Commercial Center
Status
National Competition
Collaborators
Lebriz ATAN KARAATLI
Sacit Arda KARAATLI
Cihan ŞEHLA
Ecem TORUN
Ömer AKMAN
Selin BAKKALOĞLU
Urban Analysis
ODAKLAŞMA
Ürgüp kenti beş kardeşli Kapadokya’da bir odaktır. Ve bu odak, kendinden bir parça olan üç odaktan oluşur. Tüm doğallığı ve jeolojisiyle Temenni Tepesi (1), tasarım alanını içinde tutan sentez alan (2) ve trafik akışı üzerinde bir mola yeri (3).
SENTEZ
* Kuzeyden gelen Şehit Cem Bul Caddesi, proje alanı üzerinde bir trafik ve yeni yerleşim baskısı göstermektedir.
* Batı-Doğu Aksındaki Atatürk Bulvarı, taşıdığı karakter ve araç yükü nedeniyle A-B-C alanları arasındaki ilişkiyi sekteye uğratmaktadır.
A: Proje Alanı / Kentsel Belleğin canlanacağı, odağı Ürgüp olan Kent Çekirdeği
B: Temenni Tepesi / Doğal ve Tarihsel Manzara
C: Geçiş Alanı / Mola Yeri
A-B-C alanları arasında mekansal ve algısal güçlü bir ilişki ihtiyacı vardır.
* Temenni Tepesi bitimindeki Kazım Karabekir Caddesi araç trafiği nedeniyle
insan ilişkisini koparmaktadır.
KENTSEL PLANLAMA KARARLARI
Halihazır durum ile mevcut imar planı kararları analiz edilmiş ve tasarım ölçeğinde revizyonlar ile ilkesel planlama yaklaşımı önerileri geliştirilmiştir. Ağırlıklı olarak imar planı kararları kentsel kararlara altlık teşkil etmiştir.
ULAŞIM
Proje alanına ilişkin olarak geliştirilen planlama yaklaşımının ilk kararı, ulaşım dolaşım sistematiğine ilişkindir. Proje alanının yer aldığı kentsel ada tamamen yayalaştırılmış ve gerçek bir kent çekirdeği oluşturma hedefi ortaya koyulmuştur.
Öneri proje Temenni Tepesi’ne bir altık oluşturmaktadır. Anadolu bozkırına serilen halı ve kilimler gibi Temenni Tepesi’nin altına serili bir kent kilimi diyebiliriz. Farklı doğal taşlar farklı yüzey işlemleri görerek alana serilirler. Bu bir yüzey dokumasıdır ve çeşitli kompozisyonlardan oluşur. Ürgüp’ün herhangi bir mahallesinde aniden karşımıza çıkan bir duvarda asılı metal ve ahşap işlerindeki incelik ve zerafet meydanda dokuma bir zemin olarak karşımıza çıkar. Kilim desenlerinin çeşitliliği, bölgenin doğal tonlarıyla birleşerek Ürgüp’ün dingin yapısı içinde hafif bir hareketlilik sağlar. Ziyaretçiler bu dokumaların arasında dolaşırken, geleneksel Anadolu motiflerinin yansımalarını çağdaş bir yorumla deneyimler. Tüm tasarım Temenni Tepesi’ni yüceltmek üzerinedir.
Meydan tasarımı ve yapıların konumlanma stratejisi Ürgüp’ün en karakteristik unsurlarından biri olan Temenni Tepesi’ne yönelen bakış açılarını farklı perspektiflerle zenginleştirecek şekilde geliştirilmiştir. Tüm yapılar mevcut yapıların kenarlarına ya da onların bir uzantısı olacak şekilde kenarlara konumlandırılmış bu sayede ortada tanımlı, enerjisi etrafındaki boşluklardan dışarı kaçmayan total bir meydan elde edilmiştir. Meydan farklı dokuma tipleriyle insan ölçeğine indirgenmiş farklı zemin tipleri ile Temenni Tepesi’nin fotoğraflanmasına yönelik ilgi çekici bir kurgu oluşturulmuştur.
Temenni Tepesi’nin Altına Serili Bir
‘‘Kent Kilimi’’
ODAK ÜRGÜP
Temenni Tepesi’nin eteklerinde konumlanan alan, bugün terminaller ve otopark alanları olarak kullanılmaktadır. Öneri proje Temenni Tepesi’nin etkileyici şekilde göründüğü bu odak alanı tamamen araçtan arındırmayı ve hem yerel halk hem de turistler için tüm sosyal hayatın geçtiği yaşayan bir merkez haline getirmeyi hedeflemektedir.
Yavaşlayan ve araçtan arınan merkez Ürgüp’ün etkileyici rotalarına eklemlenir ve bir bitiş/soluklanma noktası haline gelir. Kaya evlerden gezmeye başlayan bir turist kafilesi 250 metre çapında yürüme mesafesinde üç farklı sekansla karşılaşır. (bkz. Rota1 Kentsel Bellek Rotası) Kaya Evler, Yunak Evler ve geleneksel ahşap işlerinin yapıldığı atölyelere bezeli kent dokusundan, ikinci sekansta Temenni Tepesi’ne geçilir. Burada Sağır Mescid, Hayri Efendi Meydanı, Akropol Açık Hava Müzesi ile gezilen alan, üçüncü sekansta Odak Ürgüp ile son bulur.
Diğer bir Rota ise Kültür Rotasıdır. Bu rota üretici ile ziyaretçileri buluşturan bir kurgu önerir. Dünya’nın tüm turistik merkezlerinde gezi alanlarının etrafında yeme içme ve yöresel ürünlerin üretildiği hediyelik eşya alanları vardır. Ürgüp’te böyle bir odak eksikliği oldukça barizdir. Öneri proje hem meydana önerdiği çarşı yapısı, hem de alanın mütemmim cüzü köy terminalini bir kültür avlusuna dönüştürerek kültür, sanat ve ticaret odaklı bir merkez üretir.
‘‘Kültür, Bellek ve Sosyal Hayatın Buluşma Noktası”
Yeraltında bir Alem
Ürgüp sadece yüzeyde gördüğümüz olağanüstü manzaralarla değil, yerin altında sakladığı dünya ile de zengin bir tarihe ev sahipliği yapar. Tüf kayaçların içinde gizlenen mağaralar, tüneller ve insan eliyle oyulmuş mekânlar, bu coğrafyanın derinliği, köklü inançlarını ve kültürel mirasını fısıldar. Meydan, bu benzersiz durumu basit bir plak hareketiyle yansıtır. Yer yer açılan zemin dokuması yükselerek altındaki toğrağı açığa çıkartır. Bu basit hareket, yerin altında bir alem olduğunu hissettirir ve Kapadokya’nın katmanlı yapsını sembolik bir dille gözler önüne serer.
Bu açıklıktan Anadolu’ya özgü sembolik kırmızı yapraklı bir ağaç yükselir, toprağın bereketliliğini müjdeler. Açılarak ortaya çıkan bu yüzeylerde Anadolu’nun kodlarına işlenmiş bazı motifler bezelidir. Bu motifler Anadolu’nun geleneksel inanç sistematiğine bir selam niteliğindedir ve doğa ile kültürün iç içe geçmişliğini ifade eder. Jeomorfolojik oluşumlardan esinlenmiş tektonik bir biçim arayışına girmeden, sade bir kompozisyonla Kapadokya’nın derin köklerini ve kadim hikayesini anlatır.
Alanda çeşitli yerlere konumlandırılmış 8 motif bulunmaktadır. Bu motifler turistler için ilgi çekici, yerel halk için ise huzur vericidir. Anadolu kökleriyle çağdaş ilişki kurmasını arzuladığımız yeni nesillerimiz için ise bilgilendiricidir.
Kentsel Bellekte Su Öğesi
Proje alanından Kanlıca Deresi geçmektedir. Ancak yıllar içinde derenin üzeri kapatılmış ve su yolu hafızalardan silinmiştir. Proje, kaybolmuş su yolunu hatırlatır ve meydana dahil eder. Kemerli çarşı yapsının önüne konumlandırılan kuru havuz kompozisyonu, Kanlıca Deresi’ni ve üzerinden geçen kemerli köprüyü hatırlatır. Bununla birlikte tüm meydanı çizgisel bir su hattı dolanır. Bu kanallardan görünür bir su akışı sağlanmasa da drenaj sistemi bu kanallar üzerinden kurgulanmıştır ve suyun mekandaki varlığı sembolik olarak hissettirilmiştir.
Ürgüp sadece yüzeyde gördüğümüz olağanüstü manzaralarla değil, yerin altında sakladığı dünya ile de zengin bir tarihe ev sahipliği yapar. Tüf kayaçların içinde gizlenen mağaralar, tüneller ve insan eliyle oyulmuş mekânlar, bu coğrafyanın derinliği, köklü inançlarını ve kültürel mirasını fısıldar. Meydan, bu benzersiz durumu basit bir plak hareketiyle yansıtır. Yer yer açılan zemin dokuması yükselerek altındaki toğrağı açığa çıkartır. Bu basit hareket, yerin altında bir alem olduğunu hissettirir ve Kapadokya’nın katmanlı yapsını sembolik bir dille gözler önüne serer.
Bu açıklıktan Anadolu’ya özgü sembolik kırmızı yapraklı bir ağaç yükselir, toprağın bereketliliğini müjdeler. Açılarak ortaya çıkan bu yüzeylerde Anadolu’nun kodlarına işlenmiş bazı motifler bezelidir. Bu motifler Anadolu’nun geleneksel inanç sistematiğine bir selam niteliğindedir ve doğa ile kültürün iç içe geçmişliğini ifade eder. Jeomorfolojik oluşumlardan esinlenmiş tektonik bir biçim arayışına girmeden, sade bir kompozisyonla Kapadokya’nın derin köklerini ve kadim hikayesini anlatır.
Alanda çeşitli yerlere konumlandırılmış 8 motif bulunmaktadır. Bu motifler turistler için ilgi çekici, yerel halk için ise huzur vericidir. Anadolu kökleriyle çağdaş ilişki kurmasını arzuladığımız yeni nesillerimiz için ise bilgilendiricidir.
Meydan’ı besleyen çarşı yapısı Eski Sanayi Caddesi üzerinde bulunan avlulu yapılar ve Kültür Merkezi’nin önüne bir plato oluşturacak şekilde konumlandırılmıştır. Bu yapıların bastığı 1064.50 kotu uzatılarak hem yapıların önleri genişletilmiş hem de Temenni Tepesi’nin yeşillerle dolu bir ortamda izlenebileceği bir çatı parkı oluşturulmuştur. Yer altındaki benzersiz formasyonlardan dolayı Ürgüp genelinde ağaçlandırmanın oldukça dikkatli yapıldığını biliyoruz. Bu sebeple yeterli toprak derinliği elde edebilmek için tonozlu bir yapı sistemi tercih edilmiş ve kolon akslarının üzerine gelecek şekilde ağaçlandırma yapılarak, Temenni Tepesinin yeşil bir perspektif içinden seyredilebilmesi sağlanmıştır. Bu alan sadece seyir amaçlı değil, alanın trafiğe kapatılması ve öneri cephe rehabilitasyonları ile nitelikleşecek mevcut yapıların dış mekan kullanımlarını da desteklemek üzerine kurgulanmıştır.
Çarşı yapısı kendi içinde bir pasaj (geçiş) bırakır ve üç bölümden oluşur. Zemin malzemesi farklılaşmaz, meydanın dokuma örüntüsü iç mekana da sirayet eder. Açık ve kapalı mekanlar arası bir süreklilik sağlanır. Cephe yüzeyi her modülde konkav bir çekilme yapar, bu sayede derinlik oluşturan bir gölge elde edilir.
Yeraltında bir Alem
Related Projects
A ski center seamlessly connecting two valleys as an ecological corridor, thoughtfully designed to enhance wildlife movement and preserve the natural landscape.
Latest
Lebriz ATAN KARAATLI, has been selected as the Rising Star in 2024 Women in Architecture and Construction Award.
This prestigious recognition honors women who have made outstanding contributions to architecture and the built environment across the NENA region.